'Regenbogen in Rwanda', op weg naar een historisch WK wielrennen
Vanaf dinsdag 2 september om 21.25 uur op VRT Canvas en VRT MAX
Dinsdag 19 augustus 2025 - Eind september zijn alle ogen gericht op Rwanda. Voor het eerst in de geschiedenis van het wielrennen zullen er dan wereldkampioenschappen op Afrikaanse bodem plaatsvinden. In de vijfdelige docureeks Regenbogen in Rwanda volgden Eric Goens en zijn team een jaar lang de voorbereidingen op dat nu al historische WK.
Puur sportief wordt het WK een ware beproeving voor de renners. Met maar liefst 5.475 hoogtemeters en de befaamde Muur van Kigali, een kasseiheuvel met een hellingsgraad van 18%, krijgen ze het zwaarste WK-parcours ooit voor de wielen. Zelfs alleskunner Tadej Pogacar zal zijn tenen mogen uitkuisen.
Maar ook organisatorisch wordt het WK een gigantische onderneming. Zo moeten er tientallen hotels worden gebouwd, moet er meer dan 30 kilometer aan nadarhekkens gemaakt worden en zullen er tienduizenden wielerfans Rwanda bezoeken. Om het WK in goeie banen te leiden doet de Rwandese wielerfederatie onder meer een beroep op de knowhow van het Belgische Golazo. Is Rwanda klaar om het wielercircus te ontvangen?
Het Land van Duizend Heuvels is werkelijk in de ban van het wielrennen, zelfs compleet wielergek. De hoofdpersonages uit de reeks spelen allen een rol op het WK en zijn een voor een gepassioneerd door het wielrennen. De Tour du Rwanda lokt bovendien elk jaar in maart 500.000 wielerfans naar het parcours. Dit jaar was de rittenwedstrijd dan ook de generale repetitie voor het WK in september.
Wie Rwanda zegt, denkt natuurlijk meteen aan de Rwandese genocide in 1994. De tragische verhalen zijn dertig jaar later nog steeds littekens, daar zal het WK niets aan veranderen. Maar het wielrennen heeft belangrijke rol gespeeld om de Rwandezen te herenigen. Begin jaren 2000 fietsten Hutu’s en Tutsi’s samen onder dezelfde vlag van Team Rwanda, waardoor men het onderscheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen niet meer maakte. Wielrennen was én is er nog steeds de verbindende factor.
Regenbogen in Rwanda, een unieke documentaire over een land dat zich klaarstoomt om (wieler)geschiedenis te schrijven.
Aflevering 1
In de eerste aflevering van Regenbogen in Rwanda zitten we in het spoor van de jonge Rwandese wielrenner Eric Muhoza tijdens de enorm populaire Tour du Rwanda. Het wielrennen is Eric met de paplepel meegegeven. Zijn vader, Emmanuel Touratsinze, werd in de jaren ’70 als een van de eerste en beste wielrenners van het land beschouwd. Het zijn grote schoenen die gevuld moeten worden, maar Eric wil meer: hij droomt ervan deel te nemen aan het WK in eigen land en daar de eindstreep te halen.
Iedere Vlaming kent minstens één Rwandees: Gilbert Nyatanyi. Sinds 1998 wereldberoemd in Vlaanderen door de sketch ‘Rute 98’ uit de reeks Alles kan beter. Vandaag is hij adviseur voor Golazo, dat co-organisator is van het WK. Gilbert blikt tijdens de Tour du Rwanda terug op zijn opmerkelijke jeugd. Op zevenjarige leeftijd sterft zijn vader, die een hoge functie in het Rwandese leger had, in verdachte omstandigheden. Gilberts moeder kan niet meer voor de kinderen zorgen en staat drie kinderen af ter adoptie. Een paar maanden later staat Gilbert met zijn twee broers in de aankomsthal van Zaventem, klaar voor een nieuw leven in het West-Vlaamse dorpje Egem.
Vanuit de volgwagen van de Tour du Rwanda helpen twee lokale wielerlegendes iedere renner met pech. Faustin Mparabanyi is oud-winnaar van de wielerwedstrijd, Rafiki Uwimana maakt deel uit van de ‘Original Five’, de vijf renners van het eerste echte nationale Rwandese wielerteam na de burgeroorlog. Faustin vertelt hoe het wielrennen in Rwanda in de jaren ’70 van de grond kwam en geniet na van zijn overwinning in de Tour du Rwanda van 1990.
Aflevering 2
Wie Rwanda zegt, denkt natuurlijk aan de Rwandese genocide. Deze aflevering gaat dieper in op die tragische gebeurtenis. In 1990 vallen de rebellen van het Rwandees Patriottisch Front RPF vanuit Oeganda Rwanda binnen. Het is een beweging van Tutsi’s onder leiding van Paul Kagame, die al jaren in het buitenland in ballingschap leeft. Het is de start van een bloederige burgeroorlog.
In 1992 is het land hopeloos verdeeld, maar onder druk van de internationale gemeenschap stuurt Rwanda toch een gemengde delegatie van Hutu’s en Tutsi’s naar de Olympische Spelen in Barcelona. Drie wielrenners, waaronder Faustin Mparabanyi, reizen naar Spanje maar worden er compleet aan hun lot overgelaten.
Een paar jaar later, in 1994, wordt het vliegtuig van Rwandees president Habyarimana, een Hutu, uit de lucht geschoten. Het is het begin van de Rwandese genocide. Honderdduizenden Tutsi’s en gematigde Hutu’s slaan op de vlucht. Ook Faustin moet vluchten. Wanneer hij na de genocide naar huis terugkeert, ontdekt hij dat zijn hele familie vermoord is. Na honderd dagen genocide en naar schatting een miljoen doden is het land een puinhoop.
Ook het wielrennen moet er opnieuw volledig opgebouwd worden. Onder impuls van Faustin worden er weer wedstrijden georganiseerd en komt het Rwandese volk terug naar de koers kijken. En een paar jaar later, in 2001, wordt de Tour du Rwanda voor het eerst sinds de burgeroorlog opnieuw georganiseerd. Maar het is pas in 2007, wanneer de Amerikaan Jonathan Boyer bondscoach wordt, dat het Rwandees wielrennen naar een hoger niveau wordt getild. Boyer richt Team Rwanda op met vijf kinderen van de genocide: de Original Five. Team Rwanda wordt op die manier het symbool voor een land dat zijn verleden achter zich wil laten. Abraham Ruhumuriza en Rafiki Uwimana, twee renners van de Original Five, vertellen hoe het wielrennen de Rwandezen herenigde en hen liet samenwerken zonder verdeeldheid.
Aflevering 3
In de derde aflevering van ‘Regenbogen in Rwanda’ wordt het vrouwenwielrennen uitgelicht. Iets buiten Kigali woont de kwieke zestiger Marie Jeanne Mukankwaya, de grootmoeder van het Rwandese wielrennen. Wanneer zij begin jaren ’80 wil leren fietsen is dat voor haar wielrennende vader geen probleem. Deelnemen aan wedstrijden is een ander verhaal, omdat er op dat moment nog geen vrouwenkoersen zijn. In 1984 rijdt ze als eerste vrouw mee in een mannenkoers. Ze is meteen talk of the town en krijgt in de jaren nadien navolging.
Een van haar vele opvolgsters is de 24-jarige Violette Neza. Ze behoort tot de top van het Rwandees vrouwenwielrennen en droomt van een WK-deelname in eigen land. Violette groeit begin jaren 2000 op in een afgelegen dorpje tussen de theevelden waar meisjes op dat moment nog niet mogen fietsen. Maar ze kan en wil dat niet aanvaarden en traint stiekem met de transportfiets van de boerderij. Het harde werken loont en Violette wordt profrenster.
Violette richt zelfs haar eigen wielerteam op. Met het Komera Women Cycling Team wil ze jonge meisjes uit haar streek op de fiets krijgen. Een van die meisjes is de 18-jarige Grace, tot twee jaar geleden nog nooit gefietst en nu al geselecteerd voor een stage met Team Rwanda. Daar moet ze bewijzen dat ze klaar is voor het WK bij de junioren.
Om haar ultieme droom waar te maken trekt Violette naar Bike Valley in het Limburgse Beringen. Ze doet er een inspanningstest bij het Belgische wielerteam Ridley Racing Team in de hoop een wielerploeg te vinden en zo een volgende belangrijke stap te zetten in haar wielercarrière.
Aflevering 4
In deze aflevering volgen we de laatste voorbereidingen op het WK wielrennen. Lennert Aldelhof is event manager bij Golazo, dat samen met het Franse ASO het WK in Rwanda organiseert, en neemt ons mee achter de schermen. Het eerste WK wielrennen op Afrikaanse bodem zorgt voor heel wat organisatorische uitdagingen. Zo moet er onder andere meer dan dertig kilometer aan nadarhekken gemaakt worden en dat blijkt niet zo evident te zijn.
De Tour du Rwanda is voor Lennert de ideale gelegenheid om allerlei dingen uit te testen en de Rwandezen aan het werk te zien. Maar het wordt een Tour du Rwanda met ups en downs, want de slotrit in Kigali, die moet dienen als generale repetitie voor het WK, wordt geteisterd door noodweer.
In diezelfde Tour du Rwanda doet de jonge wielrenner Eric Muhoza nog steeds zijn uiterste best om te tonen dat hij een selectie verdient voor het WK in september. Maar ook hij kent een wisselvallige week. Na de Tour du Rwanda trekt Eric naar Musanze, in het noorden van het land, waar Team Rwanda zich voorbereidt op het nationaal kampioenschap: de laatste belangrijke test voor het WK. Op de massagetafel vertelt hij hoe het WK wielrennen letterlijk zijn dromen beheerst. En ook ’s avonds aan tafel is er bij de renners maar één gespreksonderwerp: wielergod Tadej Pogacar van dichtbij aanschouwen, al is het maar voor even.
In deze aflevering plaatst Johan Swinnen, ex-ambassadeur van Rwanda, kritische kanttekeningen bij het WK in Rwanda, een land dat kritiek krijgt over zijn mensenrechtenbeleid en zijn betrokkenheid bij de oorlog in het oosten van Congo.
Aflevering 5
In de laatste aflevering van ‘Regenbogen in Rwanda’ zitten we in het spoor van Simon Hupperetz. De Belg uit de Oostkantons werkt sinds enkele jaren voor de Internationale Wielerunie UCI en moet het Rwandees wielrennen professionaliseren. Alle ogen zijn gericht op het WK in september, maar Simon kijkt vooruit en moet ervoor zorgen dat het wielrennen er verder blijft evolueren na het WK. Zijn focus ligt daarom vooral op het jeugdwielrennen. Hij richtte hiervoor onder meer de Rwanda Youth Racing Cup op. Iedere maand wordt er op een andere plek in het land een jeugdwedstrijd georganiseerd, zodat de kinderen hun passie voor het wielrennen kunnen ontdekken, maar ook fysiek en vooral tactisch kunnen groeien.
Op de jeugdrace in Kigali zijn ook Violette Neza en Rafiki Uwimana aanwezig met hun eigen jeugdteams. Na zijn wielercarrière vond Rafiki dat hij iets moest terugdoen voor zijn land, omdat hij tot de befaamde Original Five behoorde. Hij besloot zijn eigen team Rafiki Bike op te richten en jongeren op te leiden. Het team groeide uit tot een echt familiegebeuren. Mama Elizabeth kookt, doet de was en is de steun en toeverlaat van de jeugdrenners. Zoon Jonathan droomt er dan weer van om in de voetsporen van zijn vader te treden.
Wil je graag een interview met de geportretteerden? Geef dan een seintje via onderstaande e-mailadres.
Anne Stroobants