Nieuw op Canvas: The Vietnam War

The Vietnam War van PBS is de meest prestigieuze en alomvattende reeks ooit over de oorlog in Vietnam. De tiendelige serie vertelt het volledige verhaal van het controversiële conflict: van de diepe wortels in het kolonialisme en de ontmanteling van Frans Indochina tijdens de eerste Vietnamoorlog, over de tweede Vietnamoorlog met de Amerikanen (1955-1975), tot de gevolgen vandaag. Het Nederlandse commentaar bij de reeks wordt ingelezen door VRT-journalist en Amerika-correspondent Björn Soenens. Canvas zendt de reeks als eerste Nederlandstalige zender uit.

Het is dit jaar 50 jaar geleden dat de Noord-Vietnamese Vietcong het grootschalige Tet-offensief lanceerde tegen het Zuid-Vietnamese leger en hun Amerikaanse bondgenoten. 1968 was ook het jaar van het My Lai-schandaal, waarbij Amerikaanse soldaten een slachtpartij aanrichtten in een Vietnamees dorp. Mede daardoor groeide in de Verenigde Staten de tegenstand en het protest tegen de oorlog tot ongekende hoogten.

Producenten Ken Burns en Lynn Novick werkten tien jaar aan de reeks en laten tachtig getuigen van alle betrokken partijen aan het woord: voormalige militairen, nabestaanden van slachtoffers, journalisten en burgers, zowel uit Amerika als uit Zuid- én Noord-Vietnam. De focus ligt daarbij eerder op gewone mensen die de oorlog van dichtbij hebben meegemaakt, dan op experts en historici.

Het productieteam maakte gebruik van 25.000 foto’s en 1500 uur zeldzame en gedigitaliseerde archiefbeelden van over de hele wereld, historische tv-uitzendingen, privéfilms en geheime geluidsopnames van de regeringen Kennedy, Johnson en Nixon. De tijdsfeer wordt daarnaast geëvoceerd door meer dan 100 iconische songs uit die periode. 

Tien weken lang op Canvas en vrtnu.be: vanaf woensdag 21 maart om 22.15 u.

 

“Televisie kan briljant zijn. The Vietnam War. 10 episodes, 18 uur televisiegeschiedenis. Vietnam is zo’n beetje de belangrijkste gebeurtenis in de Amerikaanse geschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog. Een groot deel van de verdeeldheid in het Amerika van vandaag is een soort metastase van de spanningen tijdens de Vietnamoorlog. Als een uitgezaaide kanker blijft de oorlog van toen woekeren.”
Björn Soenens

 

Best gedocumenteerde oorlog

De oorlog in Vietnam: we hebben er allemaal wel films over gezien (van Platoon over The Deer Hunter tot Born on the Fourth of July) en songs over gehoord (van Purple Haze van Jimi Hendrix over Goodnight Saigon van Billy Joel tot Welterusten meneer de president van Boudewijn De Groot).

Het was dan ook de best gedocumenteerde oorlog uit de geschiedenis. met journalisten, fotografen en camerateams die bij wijze van spreken elke avond in het journaal live verslag uitbrachten van elk napalmbombardement en elke ‘body bag’. Nooit waren burgers beter geïnformeerd over wat hun soldaten op het slagveld allemaal veroorzaakten en te verduren kregen. De publieke opinie reageerde daar heftig op: patriotten, maar vooral ook protesterende pacifisten.

In de voorgaande oorlogen ontbraken de middelen en mensen om van nabij verslag uit te brengen van het krijgsgebeuren en in de volgende oorlogen hadden de politieke en militaire leiders hun lesje geleerd en hielden ze de regie over de verslaggeving streng in eigen handen.

Foute oorlog

De geschiedenis heeft haar oordeel over de Vietnamoorlog allang geveld, mede door de openheid waarmee er verslag over werd uitgebracht. En dat oordeel is duidelijk. Het was een foute oorlog, een oorlog waarin Amerika zijn onschuld verloor en twee miljoen Vietnamese burgers en militairen, én 58.000 Amerikaanse soldaten het leven lieten.

En toch is dit de eerste keer dat een documentaire reeks het volledige verhaal van de oorlog op deze schaal vertelt. Wie de betrokken partijen waren, wat juist de inzet was en wat het resultaat. Hoe de politiek, de generaals, de pers, de publieke opinie en vooral de betrokken soldaten en burgers dachten over de oorlog. Het zijn inderdaad vooral de getuigenissen van de mensen die zelf betrokken waren bij de gebeurtenissen, die van The Vietnam War zo’n indringende reeks maken.

“Voor het eerst wordt in een documentaire ook de Vietnamese kant verteld”, zegt Björn Soenens. “Zoals het verhaal van de Vietcong-man die zijn broer verliest in de oorlog en z’n schoonzus die zelfmoord pleegt na de dood van die broer. Plots krijgt op tv de vroegere vijand ook handen, ogen, zintuigen, gevoelens en emoties.”

De oorlog mag dan al bijna een halve eeuw voorbij zijn, vergeten en verwerkt is hij geenszins. Björn Soenens: “Amerika verloor de oorlog en stak daarover als een struisvogel de kop in het zand. Verdeeldheid en polarisatie konden volop gisten, omdat de uitkomst van Vietnam al te vaak onder de mat werd geveegd. Op veel Amerikaanse scholen – zelfs ook universiteiten – komen lesgevers zelfs niet toe aan de Vietnamoorlog. Soms krijgt de gruwel amper één alinea in een handboek geschiedenis. De oorlog verdeelde het land tot op het bot. Het was alsof Vietnam de VS moreel ruïneerde. Na deze documentaire van Ken Burns vergeet niemand ooit nog Vietnam.”

 

De afleveringen

Aflevering 1: Déjà vu (1858-1961) – woensdag 21 maart
Na een lange en wrede oorlog maken de Vietnamese communistische revolutionairen onder leiding van Ho Cho Minh in de jaren '50 een einde aan bijna een eeuw Franse koloniale bezetting. De Koude Oorlog woedt volop en tijdens de Conferentie van Genève in 1954 wordt Vietnam in twee verdeeld. De communisten in het noorden willen het land herenigen, terwijl de Amerikanen het regime van Ngo Dinh Diem in het zuiden steunen.

Aflevering 2: Riding the tiger (1961 - 1963) – woensdag 28 maart
President Kennedy en zijn adviseurs vragen zich af in welke mate ze zich moeten moeien met de gebeurtenissen in Zuid-Vietnam. Het autocratische regime van de Zuid-Vietnamese president Diem wordt geconfronteerd met toenemende communistische tegenstand en boeddhistische protesten en dat leidt tot een zware politieke crisis.

Aflevering 3: Hell come to earth (januari 1964 – December 1965) – woensdag 4 april
De hardliners in de Noord-Vietnamese hoofdstad Hanoi maken gebruik van de chaos in Zuid-Vietnam om er troepen naartoe te sturen, wat de gemoederen nog meer doet oplaaien. Uit angst voor de val van de Zuid-Vietnamese hoofdstad Saigon drijft president Johnson de militaire acties van de VS op door toestemming te geven voor bombardementen op het noorden en door grondtroepen in te zetten in het zuiden.

Aflevering 4: Doubt (januari 1966 - juni 1967) – woensdag 11 april
De Noord-Vietnamese troepen trotseren de Amerikaanse luchtaanvallen en bereiken het zuiden via de Ho Chi Minh-route, een netwerk van paden, wegen en rivieren dat Noord-Vietnam met Zuid-Vietnam verbindt via de buurlanden Laos en Cambodja. Ondertussen heeft Saigon het moeilijk om de mensen van het platteland onder controle te houden. In de VS ontstaat er een anti-oorlogsbeweging, terwijl honderdduizenden soldaten en mariniers beseffen dat de oorlog waar ze nu naartoe gestuurd worden, geenszins lijkt op die van hun vaders.

Aflevering 5: This is what we do (juli 1967 – december 1967) – woensdag 18 april
De Amerikaanse mariniers komen terecht in dodelijke Noord-Vietnamese hinderlagen en artillerieaanvallen ten zuiden van de gedemilitariseerde zone. Ondertussen vechten de grondtroepen tegen een ongrijpbare vijand in de centrale hooglanden. Hanoi smeedt plannen voor een verrassingsaanval, terwijl de leiders in Washington de Amerikaanse bevolking ervan proberen te overtuigen dat de overwinning in zicht is.

Aflevering 6: Things fall apart (januari 1968 - juni 1968) - woensdag 25 april
Vlak voor het Vietnamese nieuwjaarsfeest lanceren Noord-Vietnamese en Vietcong-troepen het zogenaamde Tet-offensief (genoemd naar het feest): verrassingsaanvallen op verschillende steden en legerbasissen in het zuiden. De dodentol is enorm en de Amerikanen beseffen dat de oorlog nog lang niet afgelopen is. President Johnson besluit niet deel te nemen aan de volgende verkiezingen en het land gaat gebukt onder geweld en onrust.

Aflevering 7: Chasing ghosts (juni 1968 - mei 1969) 
De publieke steun voor de oorlog in de VS neemt af en de Amerikaanse dienstplichtigen staan voor een hartverscheurende morele keuze. Nadat de politie betogingen heeft neergeslagen in Chicago, wint Richard Nixon de presidentsverkiezingen. Hij belooft rust en orde in Amerika en vrede in het buitenland. Maar in Vietnam gaat de oorlog gewoon voort, met aan beide fronten zowel ontstellende wreedheid als heldhaftige moed.

Aflevering 8: A sea of fire (april 1969 - mei 1970) 
In Vietnam is het moreel van de Amerikanen onder nul gezakt en Nixon begint met het terugtrekken van de troepen. Wanneer aan het licht komt dat Amerikaanse soldaten een vreselijk bloedbad hebben aangericht in het dorpje My Lai, keert de publieke opinie zich tegen de oorlog. Een Amerikaanse inval in Cambodja leidt tot nieuwe anti-oorlogsprotesten, helaas met tragische gevolgen.

Aflevering 9: Fratricide (mei 1970 - maart 1973) 
De Zuid-Vietnamese troepen, die er alleen voor staan in Laos, lijden een zware nederlaag. Een overweldigende Amerikaanse luchtmacht is cruciaal in het tegenhouden van een zwaar Noord-Vietnamees offensief. Na zijn verkiezingsoverwinning sluit president Nixon een vredesakkoord met Hanoi. De Amerikaanse krijgsgevangenen worden vrijgelaten en keren terug naar een land dat diep verdeeld is.

Aflevering 10: The weight of memory (maart 1973 tot nu) 
Amerika is in de ban van het Watergate-schandaal en president Nixon moet ontslag nemen. Ondertussen blijven de Vietnamezen elkaar bestoken in een wrede burgeroorlog. Wanneer honderdduizenden Noord-Vietnamese soldaten het zuiden binnenvallen, is het slechts een kwestie van tijd voor Saigon ineenstort. De volgende decennia zullen zowel Amerikanen als Vietnamezen op zoek moeten naar herstel en verzoening.

 

De muziek van The Vietnam War

Naast de interviews en archiefbeelden speelt ook de muziek een belangrijke rol in The Vietnam War. Zo bevat de reeks 100 legendarische songs uit de periode van de oorlog die de sfeer van de tijd evoceren. Het gaat om nummers van onder meer The Beatles, The Rolling Stones, Bob Dylan, Jimi Hendrix, Simon & Garfunkel, Janis Joplin, Ben E. King, Donovan, Johnny Cash, Buffalo Springfield, The Byrds, Otis Redding, Nina Simone, Booker T. and the M.G.s, Pete Seeger en vele anderen.

Daarnaast bevat de soundtrack originele muziek van Trent Reznor, Atticus Ross en The Silk Road Ensemble feat. Yo-Yo Ma.

The Vietnam War in de pers

“Astounding and sobering. ... It clocks in at 18 hours--a length as daunting as its subject, yet worth every single minute of your time.” (Washington Post)

“Hour for hour, it’s one of the best things I’ve seen on TV this year” (New York Magazine)

“An epic undertaking, which forges a bridge from America's past directly to its present.” (CNN)

“The most important Ken Burns effect is not a visual trick but the refocusing of history on first-person stories.”  (The New York Times)

“The strength of The Vietnam War comes from these 80-odd interviewees, who offer a glimpse into the psyches of people on all sides of the conflict.”  (Variety)

“Une fresque monumentale d’une apocalypse” (Le Monde)

“Die Filmemacher Ken Burns und Lynn Novick machen erfahrbar, was das wirklich ist: Krieg“ (Spiegel)