Nachtwacht is terug: Kan corona het klimaat redden?

Met Jan Leyers – zaterdag 16 mei op Canvas en canvas.be

Na een spraakmakende aflevering half maart over de gevolgen van de coronacrisis verdween Nachtwacht door diezelfde crisis tijdelijk van antenne. Twee maand later, vanaf zaterdag 16 mei, keert Jan Leyers terug om het seizoen af te werken. Hij begint met een aflevering over … de wereld na de coronacrisis.

De coronacrisis kan helpen om het klimaat redden, zegt Dirk Holemans. Onze manier van leven en handel drijven heeft niet alleen de uitbraak van het virus mee veroorzaakt, maar ook de opwarming van de aarde. Omgekeerd zijn de solidariteit en creativiteit, de nadruk op lokale productie en een andere levensstijl waarmee we op het virus reageren, precies wat de strijd tegen de klimaatverstoring nodig heeft.

Maar volgens Ivan Van de Cloot zullen de economische gevolgen van de crisis klimaatmaatregelen juist bemoeilijken.

De derde gast, gedragspsycholoog Tom De Bruyne, denkt dat de strijd tegen de klimaatverandering pas echt gevoerd zal worden na een wereldwijde shock. De vraag is of de coronacrisis die shock is.

Nood aan sociaal-ecologisch pact

Hoofdgast is Dirk Holemans van denktank Oikos. Volgens hem kan de coronacrisis helpen om het klimaat redden. Enerzijds heeft onze manier van leven en handel drijven niet alleen de uitbraak van het virus mee veroorzaakt, maar ook de opwarming van de aarde. Het vele reizen, de spullen uit China, de wegwerpeconomie waardoor we niet zonder die spullen uit China en elders kunnen, dat allemaal zorgt voor een immense CO2-uitstoot én voor een snelle verspreiding van virussen. De vleeshandel en de ontbossing zijn slecht voor het klimaat én geven nieuwe virussen de kans om zich te verspreiden. We hebben dus twee dringende redenen om het over een andere boeg te gooien, en dat moeten we op een sociale manier doen: Holemans wil dat we een “sociaal-ecologisch pact” afsluiten met mekaar.

De kans dat we erin slagen om onze verschillen te overbruggen en zo’n pact af te sluiten, is ook groter geworden door de coronacrisis, zegt Holemans. We hebben bewezen dat we met de nodige sense of urgency in staat zijn om ons snel aan te passen. We tonen solidariteit, creativiteit en bereidheid om samen te werken: precies wat de strijd tegen de opwarming van de aarde nodig heeft. En vele gedragsaanpassingen zullen blijvers zijn. We zullen niet meer zo snel geneigd zijn om tegen mekaar op in een vliegtuig te kruipen. We zullen meer thuiswerken. We zullen de input van wetenschappers en de bijdrage van creatieve lokale netwerken blijven waarderen. Tegelijk toont de coronacrisis ook hoe kwetsbaar veel mensen zijn, en ook daar zal de klimaataanpak van de toekomst mee rekening moeten houden.

Eerst ons inkomen, dan het klimaat

Maar Ivan Van de Cloot van Denktank Itinera heeft vragen bij zoveel optimisme. Dat we onze afhankelijkheid van toeleveranciers in China en elders zullen herbekijken, lijkt hem een evidentie. Maar anderzijds zullen de economische gevolgen van de crisis klimaatmaatregelen net bemoeilijken. “Bedrijven gaan minder investeren in energietransitie omdat zij de middelen niet meer hebben. Er is een inkomenseffect van een crisis. Heel veel van de aanpassingen die we al 20 jaar bespreken, vergen gigantische middelen, en die zullen er minder zijn in de toekomst.” En de mensen zelf zullen nog veel meer wakker liggen van hun job en hun inkomen dan voorheen.

Staat van shock

De derde gast aan tafel is gedragspsycholoog Tom De Bruyne. Volgens hem heeft de mensheid een crisis nodig om de klimaatverstoring eindelijk aan te pakken: een ramp die het publiek in een staat van shock brengt, waardoor het wetten en regels aanvaard die het anders nooit zou aanvaarden. Aan hem de vraag of de coronacrisis die ramp is, zoals Dirk Holemans beweert.