Mobutu's game
Vanaf dinsdag 14 januari, om 21.20 uur op VRT Canvas en VRT MAX
.png)
11 december 2024- Mobutu’s game is een politieke documentaire-thriller over de Congolese dictator Mobutu Sese Seko. Mobutu, een kind van het Belgische kolonialisme en de Koude Oorlog, kon 32 jaar aan de macht blijven door een uiterst complex en doordacht politiek spel te spelen. Op een ingenieuze manier wist hij niet alleen de nationale eenheid in Congo te behouden, maar ook de geopolitieke- en strategische belangen van het Westen te dienen. Dat deed hij door een dam tegen het communisme in Afrika te bouwen, maar vooral door voor het Westen de toegang tot de onuitputtelijke Congolese bodemrijkdommen te vrijwaren.
Lange tijd werd Mobutu beschouwd als een karikatuur, een ordinaire handpop van het Westen. Maar in deze documentaire reeks ontdekken we hoe hij zich ontwikkelde tot een handig en bijwijlen briljant politiek strateeg, die de rollen durfde om te keren en net zo vaak de Westerse grootmachten bespeelde. Alleen werd de prijs daarvoor betaald door de Congolese bevolking. Terwijl zij leed onder de bloedige repressie en veroordeeld was tot een leven in armoede, plunderden Mobutu en zijn getrouwen het land leeg en werd corruptie geïnstitutionaliseerd. Meer nog, Mobutu waande zich god en wilde door alles en iedereen aanbeden worden. Tot hij als een Romeinse keizer verviel in een leven van decadentie en zijn paranoïde persoonlijkheid het van hem over nam.
Mobutu’s game bundelt unieke getuigenissen, van zowel opposanten als mobutisten, tot een meeslepend verhaal. Tegelijkertijd geeft het inzicht in een huiveringwekkende hoofdstuk wereldgeschiedenis, waarvan de gevolgen in Congo tot op vandaag nazinderen. Want zijn heerschappij, die decennialang gestut werd door het Westen, ligt aan de basis van de crisis die Congo al bijna dertig jaar in zijn greep houdt, en die door de Verenigde Naties als ‘de grootste humanitaire crisis sinds de Tweede Wereldoorlog’ wordt beschouwd.
Mobutu’s game is een 4-delige documentaire van Wendy Bashi, Guillaume Graux en Joost Vandensande voor Panenka, in coproductie met VRT Canvas, RTBF, Les Films de la Passerelle en Proximus.
De muziek van de reeks is gecomponeerd door Laryssa Kim.
Aflevering 1: Lumumba's schaduw
In de schaduw van onafhankelijkheidsstrijder Patrice Lumumba werkt Mobutu zich naar de top. Hij wordt zijn vertrouwenspersoon, maar tegelijkertijd sluit hij listige allianties met de Verenigde Staten en België. Als Lumumba na de onafhankelijkheid voor het Westen uitgroeit tot staatsvijand nummer 1, kiest Mobutu definitief kant: hij pleegt een staatsgreep en helpt zijn mentor koelbloedig vermoorden. Als een ware Judas Iskariot pleegde Mobutu zo niet alleen verraad op Lumumba, maar vermoordde hij in één ruk door ook de dekolonisatie van Congo.
Aflevering 2: Authenticité
Ook na de dood van Lumumba blijft het Congolese volk verlangen naar echte onafhankelijkheid. Als rebellen het land dreigen te heroveren, heeft Mobutu hulp nodig: zijn leger stelt niks voor, en ook zelf blinkt hij als stafchef uit in onbekwaamheid. Onder het mom van een humanitaire operatie, snelt het Westen hem opnieuw te hulp. De rebellie wordt niet alleen op de meest wreedaardige wijze van de kaart geveegd, maar ook tienduizenden Congolezen verliezen daarbij het leven. En zo wordt Congo door het Westen de facto heroverd en geherkoloniseerd. Als het land ligt in puin ligt, en de assen nog smeulen, ruikt Mobutu zijn kans en pleegt hij zijn tweede staatsgreep: hij zal 32 jaar aan de macht blijven.
Van meet af aan ziet Mobutu de politiek als een spel, waarbij elk land en elke wereldleider een nuttige pion is. Hij is zowel kind aan huis bij westerse staatshoofden, als een graag geziene gast in het China van Mao. Voor de Congolese bevolking trekt hij de kaart van het dekolonialisme. Met zijn politiek van de ‘authenticité’ wil hij hen bevrijden van alle koloniale symbolen en hen hun trots en eigenwaarde terugschenken. Maar het blijkt niet meer dan een façade: Mobutu waant zich god en zijn persoonlijkheidscultus verhult geïnstitutionaliseerd seksueel misbruik en corruptie.
Aflevering 3: Afdaling naar de hel
Hoe meer macht Mobutu zichzelf toe-eigent, hoe meer de paranoïa toeslaat. Elke vorm van protest wordt met harde repressie de kop ingedrukt - een mensenleven stelt in Congo niks voor. Als ook de economie instort, glijdt het land genadeloos naar de afgrond. Maar terwijl de bevolking kreunt onder de armoede, blijft de machtige elite zich schaamteloos verrijken. Mobutu zelf slaagt erin uit te groeien tot de grootste kleptocraat van zijn tijd. Niet alleen het volk heeft genoeg van zijn leider, ook het Westen en vooral de VS vinden het gênant om in één adem met te hem te worden vernoemd. Als de Berlijnse Muur valt, en zijn persoonlijke vriend Nicolae Ceaușescu live op televisie wordt terechtgesteld, beseft Mobutu dat dit het lot is dat hem wachten staat.
Aflevering 4: Na mij, de zondvloed
Met het einde van de Koude Oorlog is Mobutu’s belangrijkste bestaansreden verdwenen. Zijn Westerse bondgenoten laten hem één voor één vallen. In Congo regeert de anarchie - chaos en oorlog hebben het dagelijkse leven overgenomen. Van zijn goddelijke status blijft niks over, en de Congolese bevolking durft hem nu ook openlijk te laten vallen. Doodziek, prostaatkanker heeft hem in zijn greep, leeft hij totaal teruggetrokken in zijn paleizen in de ondoordringbare Evenaarsprovincie. Enkel omringd door zijn vrouwen, de tweelingzussen Bobi en Kosia Ladawa.
Als in 1994 de Rwandese genocide uitbreekt, en zijn vroegere bondgenoot François Mitterand hem vraagt om de Rwandese vluchtelingen aan de grens op te vangen, ziet Mobutu de kans schoon op een comeback op internationaal niveau en gaat hij gretig in op dit onverhoopte aanbod. Een verkeerde en noodlottige inschatting: Rwanda heeft met Laurent-Désiré Kabila de ideale stroman om Congo binnen te vallen en Mobutu definitief van de troon te stoten. Mobutu, eens zo machtig en onaantastbaar, zal enkele maanden later als een ordinaire banneling in Marokko sterven, en zijn land in een diepe crisis achterlaten die tot op vandaag blijft voortduren. Waarmee hij aan de basis ligt van de instabiliteit van de regio die, mee veroorzaakt door de onstilbare honger van de internationale gemeenschap naar Congolese mineralen, heeft geleid tot ‘de grootste humanitaire crisis sinds de Tweede Wereldoorlog’ en tot de dood van miljoenen mensen.
