Meer vrouw op straat: pop-upteam reist door Vlaanderen op zoek naar nieuwe vrouwelijke straatnamen

Dit voorjaar lanceerde Sofie Lemaire (Radio 1, Canvas) de oproep #meervrouwopstraat. ​ Samen met verschillende steden, gemeenten én het grote publiek gaat ze een jaar lang op zoek naar indrukwekkende vrouwen uit de recente en minder recente geschiedenis. Vrouwen die een plek in ons collectief geheugen verdienen. En beter nog: een plek in het straatbeeld.

Dat leverde al heel wat respons en positieve resultaten op. Een overzicht daarvan vindt u hieronder. De definitieve resultaten (en straten) worden in het voorjaar van 2020 gebundeld in een achtdelige reeks op Canvas.

Maar nu de campagne halfweg is, steekt het team achter #meervrouwopstraat nog een tandje bij: vanaf woensdag 18 september trekken ze zelf de straat op om overal in Vlaanderen verhalen over straffe vrouwen te verzamelen. Iedereen die dat wil, kan in de rondreizende pop-upstudio van #meervrouwopstraat zijn of haar vrouwennaam komen nomineren voor een eigen straat.

De pop-upstudio is de volgende weken te vinden op deze plaatsen:

“Ik ben een volbloed feministe", zegt Sofie lemaire. 'Meer vrouw op straat' is dus een project dat me enorm veel voldoening geeft. Elke kleine verandering in het straatbeeld is pure winst. Als je nu ziet dat we halverwege de campagne al aan dertig nieuwe straten zitten, dan stemt mij dat enorm hoopvol. Het zou fantastisch zijn als er nog enkele straten of pleinen bijkomen. Maar ik weet zeker dat er ook nog heel wat verhalen 'out there' zijn die ons nog niet bereikt hebben. Ik kan alleen maar blijven vragen: stuur die namen van bijzondere vrouwen in, want ik wil ze allemaal kennen. Allemaal.”

Uiteraard zijn suggesties ook nog altijd welkom via het online formulier op de Canvas-website: https://www.canvas.be/maatschappij/sofie-lemaire-wil. Daar kwamen de voorbije maanden al honderden suggesties binnen. Tussen de inzendingen bleken heel wat namen van vrouwen te zitten die nooit de geschiedenisboeken haalden, vaak onterecht. Het zijn stuk voor stuk vrouwen met een uniek levensverhaal, een onmiskenbare prestatie of een oeuvre dat niet vergeten mag worden.

Zeven steden (Antwerpen, Brugge, Brussel, Gent, Leuven, Mechelen en Oostende) engageerden zich vanaf het begin om meer vrouwen een eigen straat, plein of gedenkplek in de stad te geven. Het idee leefde al langer bij de grote steden, maar de oproep van Sofie wakkerde het enthousiasme nog wat aan bij de verschillende stadsbesturen. Want waar het in het verleden vaak bleef bij voornemens op papier, heeft de hashtag #meervrouwopstraat het onderwerp weer wat hoger op de agenda geduwd. En ook in andere steden en gemeenten leidde de actie tot soortgelijke initiatieven.

Intussen zijn er al meer dan dertig straten die in de loop van de komende maanden ingehuldigd zullen worden, of al officieel voorgesteld zijn. ​ Hieronder vindt u een overzicht.

Meer vrouw op straat in Brussel

Aan de vooravond van de Tourstart in Brussel op 5 juli kreeg transgenderatleet Willy De Bruyn een eigen straat. Voor hij in 1937 ‘Willy’ werd, kroonde hij zich twee keer tot wereldkampioen wielrennen bij de vrouwen… toen nog als Elvire De Bruyn.

Het grote publiek mocht de naam kiezen van de nieuwe brug die het Brusselse Noordstation met de site van Tour & Taxis zal verbinden. Met een enorm overwicht kozen de Brusselaars voor Suzan Daniel: een icoon voor de LGBTQ+-gemeenschap, en een flamboyante vrouw die in de jaren ‘50 de eerste holebi-beweging in België uit de grond stampte.

Ook later dit najaar staan nog een aantal initiatieven gepland in Brussel:

Meer vrouw op straat in Antwerpen

In Borgerhout, in Antwerpen, wil street artist Joachim Lambrechts dit najaar nog een metershoog eerbetoon brengen aan Mala Zimetbaum in de vorm van een muurschildering. Mala Zimetbaum (of ‘Mala la Belge’) werd als jonge joodse vrouw in Antwerpen gearresteerd in 1942 en gedeporteerd. Ze liet zich tijdens haar gevangenschap in Auschwitz-Birkenau opmerken als een bijzonder heldhaftige vrouw, die talloze anderen van de gaskamers redde. Zelf werd ze na een ontsnappingspoging geëxecuteerd voor de ogen van haar medegevangenen. De muurschildering wacht nog op de laatste goedkeuringen en zou dan dit najaar nog gerealiseerd worden.

Andere straten en initiatieven in Antwerpen:

Meer vrouw op straat in Gent

In Gent waren we dit voorjaar al getuige van de eerste spadesteek van de Louisa d’Havébrug, een fiets- en voetgangersbrug aan de Stropkaai in Ledeberg. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte Louisa d’Havé als spionne voor het Belgisch leger en zorgde zij dat de geallieerden belangrijke informatie over de Duitse strijdmachten in handen kregen. 

De stad Gent was al enkele jaren bezig met het wegwerken van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen wat betreft straatnamen. Een aantal initiatieven die al voor onze campagne in gang getrokken waren, worden de komende maanden zichtbaar op straat. Op de nieuwe bedrijvenzone Eiland Zwijnaarde bijvoorbeeld worden in de loop van dit najaar enkele nieuwe straten aangelegd, waaronder de Bertha De Vriesestraat, de Frieda Saeysstrat en de Suzanne Tassierstraat.

Een nieuwe fiets- en wandelbrug over de Watersportbaan zal - als alles goed gaat - worden vernoemd naar Annie Vande Wiele, een Gentse die in de jaren vijftig als eerste vrouw ooit rond de wereld zeilde. 

Meer vrouw op straat in Mechelen

De stad Mechelen heeft het plein voor Kazerne Dossin omgedoopt tot het ‘Irene Spicker-plein’. Als jonge joodse vrouw werd ze in 1943 overgebracht naar de Dossinkazerne, met de bedoeling om van daaruit gedeporteerd te worden. Maar dankzij haar uitzonderlijk schilderstalent kon ze overleven. Ze kreeg werk in de ‘Malerstube’ en maakte er portretten van haar medegevangenen en kampbewakers. Na de oorlog emigreerde ze naar de VS, waar ze haar artistieke carrière verder uitbouwde; enkele van haar werken zouden zelfs in het Witte Huis hangen.

In deelgemeente Battel kreeg de ter dood veroordeelde heks Katelijne Janssens onlangs een straat.

Verder krijgt de allereerste vrouwelijke beiaardier ter wereld, Adele Colson, haar eigen plek, en werden enkele nieuwe straten principieel goedgekeurd.

Het plein aan de Zandpoortvest zou het Alice Nahonplein worden. De bekende dichteres woonde hier een tijdje.

De Faydherbestraat, genoemd naar de 17de-eeuwse beeldhouwer Lucas Faydherbe uit het Mechelse, zou de Lucas-en-Maria Faydherbestraat worden. Maria Faydherbe leefde een eeuw eerder en was eveneens beeldhouwster, wat voor een vrouw toen niet vanzelfsprekend was.

Meer vrouw op straat in Oostende

Rose d’Ivry (1930 - 2008) was de eerste ballerina aan de Koninklijke Opera van Gent en een groot talent. Zeventig jaar geleden richtte ze in Oostende de Koninklijke Balletschool Rose d’Ivry op, die bestaat nu nog altijd. Oostende huldigde eerder dit voorjaar haar eigen pleintje in.

Eind juni kreeg de nieuwe sporthal van Oostende de naam Marie-Thérèse Degryse, naar de lokale turnkampioene die België vertegenwoordigde op de Olympische Spelen van 1948 in Londen.

Ook voor Aimée Thonon, bezielster van zes koren in Oostende, wordt een passend eerbetoon gezocht.

Leontine Boydens-Demey, de flamboyante vroedvrouw die 12.000 Oostendenaren op de wereld zette, krijgt haar eigen parkje.

Meer vrouw op straat in Leuven

Leuven had bij het begin van de campagne geen sterk rapport op vlak van vrouwennamen: amper 3% van de straatnamen droeg de naam van een vrouw. Het nieuwe stadsbestuur zette enthousiast haar schouders onder de campagne en maakt in de komende maanden werk van een aantal nieuwe straatnamen.

De eerste zichtbare ingreep van het Leuvense stadsbestuur, was de inhuldiging van de Marie Thumas-Durieuxbrug aan de Leuvense Vaartkom, op 13 augustus. Edmond en Marie Thumas stichtten in 1886 de eerste Belgische conservenfabriek. De dagelijkse leiding was in handen van Marie, tijdens het interbellum bood de fabriek werk aan bijna 1000 arbeiders, waarvan 600 vrouwen.

Uiteraard heeft Leuven ook haar schare vrouwen die een link hebben met de oudste universiteit van onze contreien. Krijgen alvast een eigen straat op de te ontwikkelen Hertogensite:

Meer vrouw op straat in Brugge

Een belangrijke naam voor Brugge is Jeanne De Beir. Spionne tijdens de eerste wereldoorlog, en zo gebeten door de goede zaak dat ze zich tijdens de Tweede Wereldoorlog opnieuw aanmeldde bij het verzet. Ze was ook bekend onder de namen Anne De Beir, Anne Lowyck of Jeanne Lowyck, maar haar straat zal vereeuwdig worden als de Jeanne De Beir-straat. Dat besliste de Brugse gemeenteraad al eind februari.

In deelgemeente Koolkerke wordt een nieuwe verkaveling aangelegd, waarvan drie straten worden vernoemd naar Brugse vrouwen uit de geschiedenis:

Daarnaast zoekt de stad ook een plek om Eleonora Verbeke te eren, voormalig apothekeres van het Sint-Janshospitaal in Brugge en bezielster van het Winkelbouck, een eenvoudig receptenboek voor de meest courante bereidingen in de apotheek.

Meer vrouw op straat in andere steden en gemeenten

Ook andere steden en gemeenten sprongen intussen mee op de kar van #meervrouwopstraat. De Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG) spoorde haar leden ook aan om in te gaan op de oproep van Sofie, en om meteen werk te maken van meer vrouwelijke straatnamen. Op heel wat gemeenteraadszittingen passeerde het onderwerp intussen al, vaak met concrete voorstellen.

Mortsel: schrijfster en dichteres Alice Nahon had een innige band met Mortsel, tijdens haar leven woonde ze er op drie verschillende plekken. Reden genoeg voor de stad om even in ’t eigen hert te kijken, nog even voor het slapengaan, en een laan aan het vernieuwde stadsterras naar haar te noemen. Ook de zingende juf Alice Vigoreux krijgt daar een plek. Als kleuterjuf redde ze op 5 april 1943 het leven van 26 kinderen tijdens het bombardement op Mortsel. Ze ontving hiervoor bij leven al een ereteken en 10 jaar na haar dood dus ook een eigen straat.

Dilsen-Stokkem: WOII-verzetsvrouw Gertrude Moors maakte deel uit van verschillende verzetsnetwerken: de molen waar ze woonde diende als schuiloord. Ze werd opgepakt en stierf uiteindelijk in Ravensbrück. Ze krijgt in november haar eigen monument.

Roeselare: 75 jaar nadat de toen 22-jarige Simonne Brugghe uit Roeselare de Poolse troepen bijstond in de bevrijding van de stad, kreeg zij op 24 mei de erkenning die ze verdiende, in de vorm van een straatnaam.

Kontich: Margriet Ballegeer, spionne tijdens WOI in Kontich, na de oorlog geëmigreerd naar het Verenigd Koninkrijk. Ze krijgt een straatnaam in een nog aan te leggen verkaveling.

Kortrijk: De stad wilde graag de vrouw eren die het record ‘azalea’s verkopen ten voordele van Kom op tegen kanker’ op haar naam heeft staan, maar vorig jaar zelf aan de ziekte bezweek. Met de inhuldiging van het Doris Verlindeplantsoen kreeg ze op 5 mei 2019 een blijvend eerbetoon.

Wat volgt

Er staan nog heel wat bijzondere vrouwen op de wachtlijst voor een eigen plek in ‘hun’ stad, die het team van #meervrouwopstraat vurig blijven verdedigen. Komt er ooit een La Esterella-straat in Antwerpen? Of een Soeur Sourire-straat in Brussel? De toekomst zal het uitwijzen.

En tot slot: de vrouw die via de online-tool op canvas.be het vaakst werd genomineerd was ​ ‘mijn moeder’. Welke Vlaamse stad gaat voor de eerste ‘mijnmoeder-straat’ ?

We zien het in de Canvas-reeks volgend voorjaar.

Meer vrouw op straat is een programma van De Chinezen voor Canvas. 

 ​