For Sama – Met camera en kind in de Syrische burgeroorlog

In maart is het tien jaar geleden dat de Syrische burgeroorlog begon. Naar aanleiding daarvan presenteert Canvas de veelgeprezen en bekroonde documentaire For Sama. Daarin volgt de jonge vrouwelijke burgerjournaliste Waad Al-Kateab vijf jaar lang de oorlogsgebeurtenissen in haar thuisstad Aleppo en dan vooral de gevolgen ervan voor de gewone burgers. Te midden van het oorlogsgeweld moet ze haar pasgeboren dochter Sama opvoeden.

Het is ‘voor Sama’ dat Waad de opnames heeft gemaakt. Opdat ze later zou begrijpen wat er met haar, haar ouders, hun omgeving en hun stad is gebeurd tijdens haar eerste levensjaren. Het is ook op Sama dat Waad al haar hoop heeft gevestigd, de hoop op een betere toekomst.

For Sama wordt alom geprezen als een aangrijpende, menselijke en vrouwelijke kijk op de oorlog in Syrië. Ver weg van geopolitieke of strategische analyses, maar des te dichter bij de dagelijkse realiteit van de oorlog voor de gewone mensen die er het slachtoffer van zijn.

Een van de grote fans van de film is Rudi Vranckx, die de avant-première op Film Fest Gent inleidde en een online interview deed met Waad Al-Kateab (zie verder).

For Sama (100’) werd ondertussen tientallen keren bekroond en won onder meer de Bafta voor beste documentaire, vier British Independent Film Awards en een Oscar-nominatie. Voor haar verslaggeving over het beleg van Aleppo had Waad Al-Kateab eerder ook al een Emmy Award gewonnen.

For Sama: dinsdag 2 maart om 21.20 u. op Canvas en via VRT NU.

“Veel luchtaanvallen vandaag, Sama. Maar ze hebben ons niet geraakt. Joepie!”
​Waad Al-Kateab

"For Sama is een absolute aanrader. Ik werd er helemaal door van mijn sokken geblazen. Een getuigenis als deze kan de werkelijkheid weergeven op een manier die oneindig veel dieper snijdt dan welke fictie dan ook. Het is het gezicht van de oorlog op een hoogst persoonlijke manier verteld door een moeder voor haar dochter.”
​Rudi Vranckx

Studente in de Arabische lente

In 2009 verhuisde de toen 18-jarige Waad-Al-Kateab naar Aleppo om er economie te gaan studeren aan de universiteit. Toen haar medestudenten in 2011 begonnen te protesteren tegen het regime van Bashar al Assad, maakte ze daar opnames van, eerst met haar telefoon en later met een digitaal handcameraatje. En dat bleef ze doen, vijf jaar lang, terwijl de prille protesten van de Arabische lente in Syrië brutaal werden neergeslagen door Assad, en het conflict ontaardde in een bloedige en langdurige burgeroorlog.

Aleppo, de economische hoofdstad van Syrië, lag daarbij onafgebroken in de vuurlijn tussen de rebellenlegers, die het oosten van de stad controleerden, en het Syrische regeringsleger, gesteund door Rusland, dat het westen in handen hield. De gevolgen daarvan voor de burgers in Aleppo zien we in For Sama: mensen die proberen te overleven te midden van voortdurende beschietingen en luchtaanvallen.

Moeder en journaliste in de oorlog

De impact van de oorlog is catastrofaal voor de buurt waar Waad-Al-Kateab woont, voor haar vrienden en kennissen, en voor haar eigen leven. Het zijn vaak gruwelijke beelden, vol chaos, stof en puin, doden en gewonden, bloed en tranen. En toch proberen de mensen van Aleppo die niet zijn gevlucht, hun leven voort te zetten en enige normaliteit te geven. Ook Waad Al-Kateab zelf. Ze wordt verliefd op Hamza, een dokter die een eigen noodhospitaal heeft opgericht. Ze trouwen in 2014 en krijgen in 2015 een kindje: Sama. Het zorgt voor momenten van vreugde, liefde en kwetsbaar geluk tussen de harde dagdagelijkse oorlogsmiserie.

Maar de geboorte van hun kind maakt de situatie voor Waad en Hamza nog meer precair. Eind 2016 zijn acht van de negen ziekenhuizen van Oost-Aleppo vernield. Dat van Hamza is het enige dat nog min of meer functioneert. Met een handvol dokters moeten ze honderden slachtoffers opvangen. Maar ook Hamza’s hospitaal wordt het doelwit van een bombardement. De gevaren komen steeds dichterbij en het jonge gezin worstelt met het dilemma: zullen zij vluchten om de veiligheid van hun dochtertje Sama te waarborgen of blijven ze om hun vrienden en achterblijvers in het verzet te helpen?

Uiteindelijk dwingt de realiteit hen om Aleppo te verlaten. Het verzet is gebroken en de stad ligt in puin. ​ Waad smokkelt twaalf harde schijven mee, met vijfhonderd uur aan opnamen. De film die ze daaruit heeft gepuurd, samen met de Britse regisseur Edward Watts, heeft de vorm gekregen van een brief aan haar dochtertje Sama. Een intieme en hartverscheurende blik van binnenuit op het Syrische conflict.

Bekijk hieronder het gesprek dat Rudi Vranckx had met Waad-Al-Kateab naar aanleiding van de avant-première op Film fest Gent.

For Sama in de pers

“What a talent Waad is. ‘For Sama’ is a film made with the instincts of a journalist, the passion of a revolutionary and the beating heart of a mother.”
​San Francisco Chronicle

“Simple in concept and shattering in execution, blending hard-headed reportage with unguarded personal testimony.”
​Variety

“There simply hasn’t been a film like that before.”
​The Times

For Sama: aangrijpend egodocument over moeder zijn in Aleppo.
​Het Parool

“For Sama bevat beelden die behoren tot de schokkendste die we ooit hebben aanschouwd.”
​Humo

“For Sama is een van de beklijvendste oorlogsverslagen uit de geschiedenis van de onmenselijke mensheid.”
​De Standaard